MYTHE EN WERKELIJKHEID
Het wapen van Stenay toont een blauw chevron, waaronder een rechtopstaande naar links kijkende gele leeuw, poten en staartpunt in het rood op een zilveren achtergrond.
In 1880 werd daarboven het hoofd van een duivel geplaatst.
Waarop is deze verbazingwekkende vernieuwing gebaseerd?
MYTHE EN WERKELIJKHEID VAN DE DUIVEL VAN STENAY
Het oorspronkelijke wapen van Stenay was het wapen van een neef van Godfried van Bouillon. In de 11e eeuw was de stad van hem. Godfried nam echter Stenay van hem af en verkocht de stad om daarmee zijn eerste kruistocht te kunnen betalen.
Dit wapen is te vinden op verschillende plaatsen in de stad – met daarboven het hoofd van een duivel als onderdeel van het wapen.
Wat is de betekenis van dit groteske en onbehoorlijke duivelshoofd?
Heeft Stenay een satanische oorsprong?
In 1904 werd in Frankrijk, na stormachtige debatten, de wet van scheiding van kerk en staat aangenomen.
Het is bekend dat Stenay na de goedkeuring van deze wet een schouwspel van gepassioneerde debatten werd: tussen Monseigneur Mangin enerzijds en de nieuw gekozen burgemeester Nicolas Edouard Poterlot anderzijds. De laatste was een antiklerikale en radicale republikein, tevens vrijmetselaar. Dit politiek-religieuse conflict lag in 1908 ten grondslag aan de bouw van de kapel Sacre Coeur in Stenay.
Na Jeantin hebben nog meer schrijvers, vooral historici zich beziggehouden met de etymologische oorsprong van de naam Stenay. In totaal heeft men 25 verschillende namen kunnen detecteren die de stad door de eeuwen heen heeft gevoerd. In 714 was het Sathanagium, later Astenidum, in de 10e eeuw Sataniacum en vervolgens vanaf 1643 Stenay.
In de recente geschiedenis heeft de schrijver Gérard de Sède in zijn in 1970 gepubliceerde boek “La ras fabuleuse” deze mythe opnieuw opgepakt en uitgebreid. Hij laat de Merovingers afstammen van reuzen die afkomstig zijn van een andere planeet
DE REALITEIT
De meerderheid van de deskundigen in de middeleeuwse geschiedenis gaat ervan uit dat de oorspronkelijke Gallo-Romeinse naam van Stenay ASTENIDUM was.
Zij baseren zich op een document uit de tijd van Karel de Kale, die een “pagus” (dorp of wijk) noemt in een lijst van plaatsen die onder zijn bewind zijn geplaatst.
Andere, van oorsprong Duitse teksten, wijzen ook in deze richting. Zo wordt in de beroemde Mercator kaart Stenay als ASTENAY benoemd.
Sommige historici hebben echter deze uitleg over de oorsprong van de plaatsnaam betwijfeld. De genoemde “Pagus” behoorden niet tot de aan Karel de Kale toegewezen gebieden. Het lag ten oosten van de Maas en dit land behoorde aan zijn broer Lothar.
Maar voor zover we weten van de studie van de oude landgoederen en de latere leengoederen was de Maas in de loop van de geschiedenis nooit een rigide grens zoals we die tegenwoordig kennen.
Een ander onopgelost probleem is hoe in de overlevering van 300 jaar de overgang van ASTENIDUM naar SATHANAGIUM, SATANACUM en nog een dozijn andere versies zich heeft voltrokken.
Men kan in principe van twee manieren uitgaan.
– of de nieuwe namen zijn vervormingen van de oude namen. Dit kwam doordat de barbaren probeerden de Latijnse namen fonetisch uit te spreken.
– of de oorspronkelijke Latijnse naam werd gewoon veranderd. ORLEANS, vanaf Genabum naar Aurelianum, is slechts een van de vele voorbeelden.
Nog altijd wordt Stenay door verschillende historici afgeleid van het Duitse woord “Stein” en het woord “Acum”, dat woonplaats betekent. Stenay is gebouwd op een laag kalksteen dat ook werd gebruikt als bouwmateriaal. Dit blijkt uit de talrijke kelders die werden uitgehouwen in de rotsen. Weer anderen verklaren de naam Stenay uit de namen Sathanagium of Astenidum, oftewel woonplaats van Astenus, Satinus of Septimus, aan wie de stad in de Gallo-Romeinse tijd heeft toebehoord..
Tot slot wordt in de toponymie (plaatsnaamkunde) de plaatsnaam “Stationem” geduid als station aan de Maas.
Bron en met dank aan: Office de Tourisme de Stenay: site : www.tourisme-stenay.com
Chronologie van het stadswapen:
1400: Het bestaan van een zegel op een contract tussen Lotharingen en Luxemburg d.d. 4 maart 1400 (zie Denain, S., en Dom Calmet).
1641: Wapenschild van de koning met brandende hart en lelie gemarkeerd “ME TUUS URIT AMOR” (de liefde voor u brandt in mij) en “STENACENSIS INSIGNA” (zie Denain pag. 364 en Vigneron pag. 62).
1684: Zegel van de stad op een tekst over de visserijrechten.
1684: Zegel van de stad op een kopie van een Handvest.
1723: Zegel van de stad op een brief aan een advocaat en procureur van het parlement van Parijs – AMS II-I.
1775: De stad laat zijn wapen graveren en drukken op certificaten (met wapenschild?).
1793: De anti-feodale idealen van de revolutie leiden tot een vernietiging van alle voorstellingen van (familie)wapens in Stenay, in huizen en daar buiten.
1868: Wapen van Stenay (ADM B 248).
1880: Besluit van de gemeenteraad tot registratie en gebruik van het zegel van 1648.
Rond 1916: Het dossier “Stenay” (met tekening) verdwijnt uit het gemeentel archief na de plundering door het Duitse leger.
(Bronnen: Jean Maillard – « Dossiers documentaires meusiens TII », Philippe Voluer, historicus en archivaris, Pierre de Martin, HDLR Professeur)
URBS STENACENCIS
Met Urbs werd tot circa 350, het pomerium, het binnen de stadmuren gelegen deel van de stad, bedoeld. Een gebied van politieke besluitvorming, de zetel van de regering en het centrum van de spiritualiteit. Rond de stad, op duizend passen/schreden, liggen de continentia de buitenwijken.
Met Urbs werden vooral de open steden bedoeld waar inwoners een vaste verblijfplaats hadden, met werkgelegenheid, landbouw, handel en industrie. Vaak werden deze steden later omringd door vestingwerken maar bleven dan hun oorspronkelijke naam behouden.
Dus de term urbs kan ook duiden op gefortificeerde steden.
Maar de juiste term voor het laatste zou oppidum zijn. De stam van het woord “ops” betekent rijkdom, hulpmiddelen. In het oppidum beschermden de Romeinen hun dierbaarste bezittingen als de voedselvoorraden en de wapenopslag.
Deze urbs oppida waren, zoals de kampementen, meestal op moeilijk toegankelijke heuvels aangelegd, zelfs in moerassen of op eilanden waar het water als extra bescherming en verdediging diende. (Bron: Wikipedia.org)
URBS STENACENSIS verwijst dus naar de stad Stenay, waarvan het bestaan dateert uit de Gallo-Romeinse tijd.
